مسیله تنظیم ارز یکی از مسایل اساسی در کشورهای در حال توسعه است. نرخ ارز ناهماهنگ با تغییرات اقتصادی، سبب جهت گیری های نادرست سیاست های کلان اقتصاد می شود که این پدیده مشکلاتی در زمینه انتخاب پروژه های سرمایه گذاری ایجاد می کند. مطالعه حاضر، با بهره گیری از داده های سالانه 96-1357 و به کارگیری الگوی غیرخطی خودرگرسیونی با وقفه های گسترده (NARDL) به بررسی ارتباط خطی و غیرخطی (متقارن و غیر متقارن) شوک نرخ ارز و سرمایه گذاری در بخش کشاورزی می پردازد. در این مطالعه، برای استخراج شوک های نرخ ارز از فیلتر هودریک پرسکات استفاده شد. نتایج آزمون والد و آماره F و آزمون نسبت حداکثر درستنمایی نشان داد که الگوی غیرخطی NARDL در مقابل الگوی خطی، در تبیین متغیرهای مدل کاراتر است. بر اساس نتایج، اثر شوک های ارزی نامتقارن بوده و شوک های مثبت ارزی اثر منفی بر سرمایه گذاری بخش کشاورزی داشته است، همچنین شوک های منفی نرخ ارز، اثر مثبت بر سرمایه گذاری بخش داشته است. بنابراین بروز هرگونه شوک ارزی، به معنای ایجاد تلاطم در اقتصاد بوده و تخصیص منابع را از سرمایه گذاری در فعالیت های مولد نظیر تولید کشاورزی به سمت فعالیت های غیرمولد نظیر سوداگری در بازار ارز، طلا و سکه، دلالی مسکن و خودرو سوق می دهد. یکی از راه کارهای مقابله با این وضعیت، کاهش شکاف میان نرخ ارز رسمی و بازار آزاد و همچنین تک نرخی کردن ارز است.

در مقاله حاضر، تولید ناخالص داخلی واقعی اقتصاد ایران به سه جز روند بلند مدت، نوسانات چرخه ای و حرکات نامنظم با استفاده از فیلتر هادریک - پرسکت تفکیک شده است. سپس بر اساس مطالعه لوکاس (Lucas, 1977)، حقایق آشکار شده ادوار تجاری شامل هم حرکتی میان متغیرهای کلان اقتصادی، تغییرپذیری نسبی و پایداری آنها در طول چرخه ها شناسایی شده است. دوره بررسی در این تحقیق از سال 1338 تا سال 1384 بر اساس داده های سالانه اقتصاد ایران می باشد. برخی از نتایج دیدگاه لوکاس مانند هم حرکتی میان متغیرها و تغییرات بالای سرمایه گذاری و مصرف کالاهای بادوام در اقتصاد ایران تایید شد. متغیرهایی نظیر مصرف، سرمایه گذاری و صادرات، متغیرهایی هم زمان و هم جهت با ادوار تجاری مشخص شدند، اما متغیرهای واردات، صادرات نفت و گاز، صادرات غیرنفتی، هزینه های دولت، سرمایه گذاری در ماشین آلات و تجهیزات و مصرف کالاهای بادوام متغیرهای پیشرو برای اقتصاد ایران می باشند. در مورد متغیرهای پولی نیز نتایج این تحقیق نشان می دهد که ادوار تجاری اقتصاد ایران پدیده ای غیر پولی است. متغیرهای قیمتی در اقتصاد ایران مخالف جهت ادوار تجاری نوسان می کنند و دستمزد واقعی در جهت موافق با ادوار است که این پدیده مطابق نتایج مطالعه کیدلند و پرسکات (Kydland & Prescott, 1990) می باشد. نتایج آزمون علیت گرنجری حاکی از آن است که نوسانات صادرات نفت و گاز می تواند به عنوان منبع اصلی ادوار تجاری در اقتصاد ایران شناخته شود.

برآورد ارزش افزوده بالقوه زیربخش های کشاورزی و شکاف آن با مقادیر بالفعل، نقش مهمی در تنظیم سیاست های مرتبط با رشد بخش ایفا می کند. هدف اصلی در این مقاله تخمین ارزش افزوده بالقوه زیربخش های کشاورزی ایران بوده است. به این منظور از فیلترهای هودریک پرسکات، باکستر کینگ و کریستیانو فیتز جرالد و آمار سالانه برای دوره زمانی 1370 الی 1393 استفاده شد. پس از برآورد ارزش افزوده بالقوه و محاسبه شکاف آن با مقادیر بالفعل، به بررسی اثر مقدار تولید، قیمت، تسهیلات و یارانه بر شکاف ارزش افزوده در زیربخش ها پرداخته شد. نتایج نشان داد که ارزش افزوده بالقوه در دوره زمانی مورد بررسی اختلاف فاحشی با مقدار بالفعل دارد و در اکثر مواقع بیشتر از آن است. این امر نشان دهنده ظرفیت های بلااستفاده بخش کشاورزی است. نتایج حاصل از تحلیل های رگرسیونی نیز نشان داد که در زیربخش های دامپروری و شیلات میزان تولید اثر معنی دار و مثبتی بر شکاف دارد. در پایان، توجه بیشتر به تأمین زیرساخت ها و اعتبارات مورد نیاز جهت استفاده از ظرفیت های بالقوه زیربخش های مختلف پیشنهاد شد.

هدف از این تحقیق، بررسی و تجزیه و تحلیل اثرات نامتقارن شوک های قیمت نفت بر روی رشد اقتصادی می باشد. بدین مفهوم که شوک های قیمت نفت بر روی متغیرهای کلان اقتصادی علی الخصوص رشد اقتصادی تاثیرگذار است و در ثانی این اثرات نامتقارن هستند. به این ترتیب که شوک منفی قیمت نفت منجر به کاهش رشد اقتصادی در ایران می شود، ولی شوک مثبت قیمت نفت لزوما باعث افزایش رشد اقتصادی نمی شود و از طرف دیگر به همان میزان شوک منفی اثر نمی گذارد. بنابراین در این تحقیق دو فرضیه وجود دارد: اول اینکه شوک منفی قیمت نفت منجر به کاهش رشد اقتصادی در ایران می شود و دوم اینکه شوک مثبت قیمت نفت کمتر از شوک منفی قیمت نفت روی رشد اقتصادی ایران اثر می گذارد. برآورد الگوی مورد نظر در این مقاله با استفاده از روش خودرگرسیون برداری (VAR) که یکی از روش های معمول در اقتصادسنجی سری های زمانی می باشد، انجام پذیرفته است. نتایج حاصل از برآورد الگوی مذبور نشان می دهد که شوک قیمت نفت در میان متغیرهای کلان دیگر، دارای اثرگذاری بیشتری بر رشد اقتصادی در ایران است و بیشترین سهم را در شکل گیری نوسانات اقتصادی به خود اختصاص می دهد. همچنین با جدا کردن شوک های مثبت و شوک های منفی قیمت نفت به کمک فیلتر هودریک - پرسکات و بررسی جداگانه اثر هر کدام بر رشد اقتصادی، مشاهده می شود که اثرات شوک های منفی قیمت نفت به مراتب بیشتر از اثرات مثبت قیمت نفت می باشد. بنابراین می توان گفت که زیان ناشی از کاهش فعالیت های اقتصادی در نتیجه شوک منفی قیمت نفت، با افزایش آن جبران نمی شود.

صنعت پتروشیمی دارای بیشترین سهم ارزش افزوده در بین تمام بخش های صنعتی کشور است و به تبع آن نقش مهمی در ایجاد اشتغال دارد. هدف این مقاله بررسی اثرات بلندمدت شوک های مثبت و منفی پولی از طریق کانال های انتقال سیاست پولی شامل کانا ل های نرخ ارز، وام دهی و اعتباری و نرخ بهره بر مقدار ارزش افزوده و میزان اشتغال این صنعت می باشد. ابتدا با استفاده از فیلتر هودریک-پرسکات شوک سیاست های پولی به شوک های مثبت و منفی تفکیک شده و سپس توسط الگوی خود رگرسیونی با وقفه های توزیعی غیرخطی (NARDL) طی دوره زمانی 1376 تا 1398 تحلیل انجام شده است. نتایج حاصله از تحقیق بیانگر تایید رابطه بلندمدت غیرخطی بین شوک های پولی و مقدار ارزش افزوده صنعت پتروشیمی است که بیشترین تاثیر را شوک مثبت ارزی دارا بوده است. اما رابطه بلندمدتی میان این شوک ها و میزان اشتغال صنعت مذکور تایید نگردید. همچنین نامتقارنی اثرات بلندمدت غیرخطی شوک های پولی بر مقدار ارزش افزوده این صنعت اثبات گردید.

نوسان های نرخ ارز بر تقاضای کل اقتصاد، از طریق واردات، صادرات و تقاضای پول و همچنین بر عرضه کل اقتصاد از طریق هزینه های کالاهای واسطه ای وارداتی، تاثیر خواهد داشت. برآیند این دو اثر بر تولید و قیمت، به شرایط اولیه اقتصاد کشورها بستگی دارد. به طور کلی در بازار کالاها، شوک های مثبت نرخ ارز موجب گران شدن کالاهای وارداتی و ارزان تر شدن کالاهای صادراتی می گردد و در نتیجه افزایش تقاضا برای کالاهای داخلی را در پی خواهد داشت. از سوی دیگر با کاهش ارزش پول ملی، تقاضای نقدینگی بنگاه های اقتصادی افزایش یافته و این امر موجب افزایش تقاضای پول نیز می شود. در بخش عرضه اقتصاد نیز در کشورهای در حال توسعه شوک های مثبت نرخ ارز که باعث کاهش ارزش پول ملی می گردند، سبب افزایش هزینه های وارداتی کالاهای واسطه ای و در نتیجه گران تر شدن کالاهای واسطه ای وارداتی و متعاقب آن باعث افزایش هزینه های تولید و سطح قیمت ها می گردند.این پژوهش به دنبال بررسی فرضیه نامتقارن بودن اثرات نوسانات نرخ ارز بر روی سطح محصول و سطح قیمت ها در اقتصاد ایران و همچنین ارائه راهکارهایی جهت رویارویی با این اثرات است. برای این منظور از فیلتر هودریک - پرسکات جهت تجزیه شوک ها و بررسی اثر آنها بر روی متغیرهای سطح محصول و سطح قیمت ها در دوره زمانی 1352-1386، استفاده شده است. بر اساس نتایج این مطالعه، فرضیه متقارن بودن اثرات شوک های نرخ ارز روی سطح تولید پذیرفته می شود؛ در حالی که این فرضیه برای سطح قیمت ها پذیرفته نخواهد شد.

مقایسه وضعیت قیمت مواد غذایی طی دوره های مختلف، حاکی از نوسانات و رشد مداوم سطح عمومی این قیمت هاست. تغییر در متغیرهای بخش کشاورزی به عنوان تامین کننده اصلی مواد غذایی، قیمت این مواد را تحت تاثیر قرار می دهد. از جمله این متغیرهای تاثیرگذار، شوک های بهره وری و شکاف تولید در بخش کشاورزی است. در این مطالعه به منظور استخراج شوک های بهره وری و شکاف تولید از فیلتر هودریک پرسکات و فیلتر کالمن استفاده شده است. همچنین به منظور بررسی تاثیر این متغیرها بر رشد قیمت های مواد غذایی طی سال های 86-1355، آزمون جوهانسون و مدل تصحیح خطای برداری به کار گرفته شده است. نتایج نشان می دهد که شوک های بهره وری تاثیر معکوس و شکاف تولید بر رشد قیمت های مواد غذایی تاثیر مثبت و معنی داری داشته است. همچنین از میان متغیرهای مورد بررسی، شوک منفی بهره وری، افزایش قیمت های مواد خوراکی را بیشتر متاثر ساخته است. بنابراین بایستی به مدیریت و جلوگیری از بروز شوک های منفی در مقایسه با شوک های مثبت اهمیت بیشتری داده شود. همچنین ایجاد راه هایی جهت افزایش بهره وری و نزدیکی سطح تولید بالفعل به تولید بالقوه می تواند از راه های کنترل افزایش قیمتها در بخش کشاورزی ایران باشد.

صنعت خودرو به عنوان صنعتی مهم سهمی حدود 13 درصد از کل تولید و 15 درصد از کل اشتغال بخش صنعت کشور را دارا می باشد. از این رو هدف این مقاله بررسی نامتقارنی، میزان و جهت اثرات شوک های مثبت و منفی پولی بر تولید و اشتغال این صنعت بوده که با استفاده از الگوی ARDL غیرخطی به صورت فصلی طی دوره زمانی 1376 تا 1397 ارزیابی گردیده است. نتایج حاصله تحقیق بیانگر تایید نامتقارنی اثر نرخ ارز و نرخ سود تسهیلات اعطایی به بخش صنعت بر مقدار تولید و اشتغال صنعت مذکور می باشد. همچنین نتیجه می شود که شوک های پولی در بلند مدت اثرات بیشتری بر روی تولید صنعت خودرو تا اشتغال آن دارند.

هدف اصلی این مقاله بررسی اثرات تکانه های نرخ ارز بر صادرات و واردات در ایران است، برای این منظور، در مرحله اول با استفاده از فیلتر هودریک - پرسکات، تکانه ها را به صورت تکانه های پیش بینی شده و پیش بینی نشده نرخ ارز و تکانه های مثبت و منفی نرخ ارز تجزیه کرده و در مرحله بعد آنها را بر روی صادرات و واردات را برآورده نموده ایم.نتایج برآورد، نشان دهنده اثرات نامتقارن تکانه های نرخ ارز بر صادرات و واردات می باشد، به طوری که تکانه های پیش بینی شده و پیش بینی نشده نرخ ارز به صورت متفاوت از هم بر روی صادرات تاثیر می گذارد، بدین صورت که تکانه های پیش بینی شده نرخ ارز بیشتر از تکانه های پیش بینی نشده آن، صادرات را دچار نوسان می کند. همچنین این تکانه ها بر روی واردات نیز به طور متفاوت از هم تاثیرگذار می باشند، بطوری که تکانه های پیش بینی نشده نرخ ارز نسبت به تکانه های پیش بینی شده، اثرات به مراتب بیشتری بر روی واردات دارد. نتایج این تحقیق نشان می دهد که تکانه های منفی نرخ ارز (افزایش ارزش پول ملی) بیشتر از تکانه های مثبت نرخ ارز (کاهش ارزش پول ملی) صادرات را تحت تاثیر قرار می دهد. ولی در مورد واردات عکس این حالت صادق است.